یکی از جاذبه های بی‌نظیر گردشگری استان کرمان کویر لوت است که استقبال مسافران و ورزشکاران از آفرودسواری در این کویر جهانی، گردشگران بسیاری را سالانه به این منطقه می کشاند؛ تجربه ای هیجان انگیز از ماجراجویی در گرم‌ترین نقطه جهان که ویژگی های منحصر به فرد آن باعث ثبت این کویر به عنوان نخستین اثر طبیعی ایران در فهرست آثار جهانی یونسکو در سال 95 شد اما با وجود تمامی مزیت هایش، نمی توان از آسیب های آن نیز غافل بود.

دشت لوت بیابان وسیع ماسه‌ای و ریگی واقع در جنوب شرقی کشور است که بین استان‌های کرمان، سیستان و بلوچستان و خراسان جنوبی قرار دارد و در واقع از این منطقه به عنوان بیست و هفتمین بیابان بزرگ جهان یاد می‌شود.

این دشت در زمره مناطق فراگرم و خشک جهان قرار دارد؛ حرارت دما و شوره زار در مناطقی از آن به حدی است که در بخش هایی از این کویر هیچ حیوان و گیاهی توان رویش و رشد را ندارد. منطقه گندم‌بریان شهداد از توابع استان کرمان در هسته این کویر قرار گرفته و در سال‌های گذشته از آن به عنوان گرم‌ترین نقطه کره زمین با ثبت دمای 70.7 درجه سانتیگراد یاد شده است.

استان پهناور کرمان نیز با 11 درصد از وسعت کشور 80 درصد از بخش ثبت جهانی کویر لوت را در اختیار دارد، جاذبه های بی نظیر این منطقه از کویر، پوشش های گیاهی همچون درختچه های گز و پوشش جانوری از جمله روباه شنی، حشرات و خزندگان نیز در این منطقه زیست می کنند.

شگفتی‌های لوت و گردشگری

دشت لوت یکی از شگفت انگیزترین عوارض بیابانی دنیا محسوب می شود، دشتی که به شکل نماد در دنیا معرفی می شود و بزرگ‌ترین های جهان را در خود جای داده است. تمامی این جاذبه ها باعث می شود بیابان لوت از مقاصد مهم گردشگری برای کسانی باشد که علاقه مند به پدیده های زمین شناسی و کویرنوردی هستند.

یکی از این جاذبه های کویر لوت، کلوت های شهداد است که نمای آنها از دور شبیه دیوارهایی مخروبه از شهری بزرگ به نظر می رسد و آفرودسواران به علت پستی و بلندی های خاص این مناطق، علاقه زیادی بر پیمایش در آنها دارند و به نظر می رسد همین یک جاذبه برای حضور گردشگران و آفرودسواران در لوت کافی باشد.

کلوت های شهداد واقع در کویر لوت همچنین عنوان بلندترین و طولانی ترین کلوت های جهان را به خود اختصاص داده و به ثبت جهانی رسیده است.

از آن گذشته مرتفع‌ترین هرم‌های ماسه‌ای دنیا با حدود 500 متر ارتفاع در لوت واقع شده و این در حالیست که گفته می شود رتبه دوم مرتفع‌ترین هرم‌های شناخته شده در لیبی حداکثر 300 متر ارتفاع دارند.

از دیگر جاذبه های کویر لوت می توان به 40 مخروط آتشفشان کواترنر در سطح دشت لوت اشاره کرد، این دهانه ها در دوره های زمین شناسی برای تخلیه گاز از زمین سر بر افراشته اند اما اکنون به خاموشی رفته اند و بقایای آنها برجا مانده تا جاذبه ای برای گردشگران و آفرودسواران باشد.

در غرب دشت لوت و در شمال منطقه گندم‌بریان کرمان نیز سه دهانه آتشفشانی کشف شده که مقادیر فراوانی گدازه های فوران هایی در دوره کواترنری در این منطقه مشاهده می شود که در سطح دشت پراکنده اند و مخروط هایی کوچک و کوتاه از خود ساخته اند. بلندترین آنها اینک بیش از 500 متر ارتفاع دارد و این مخروط های منفرد که در سطح دشت پراکنده اند، یکی از زیباترین جلوه های زمین شناسی را در این منطقه ایجاد کرده است.

پهنه‌های وسیع ماسه و ریگی با طیف رنگی قهوه‌ای روشن تا خاکستری و سیاه نظیر (گدار باروت)، دشت‌هایی از گدازه‌های بازالتی چاله چاله همچون گندم بریان و پهنه‌های شنی مواج نیز از دیگر جاذبه های بی نظیر گردشگری است که فقط در سطح کویر لوت می توان آن را نظاره کرد.

هنگام ورود به کویر نخستین چیزی که توجه ها را جلب می کند بزرگ‌ترین نبکاهای جهان است که در 2 طرف جاده مستقر شده اند؛ تپه‌های شنی پوشیده از گیاه که یکی از شگفتی‌های همزیستی خاک و آب و گیاه را رقم زده است، این نبکاها به نام گلدان بیابانی نیز نامیده شده‌اند.

مرتفع‌ترین ربدوها (مشابه نبکاها با ابعاد بزرگ‌تر شکل‌های پیچیده‌تر در لوت غربی)، پهنه‌هایی به شکل چندضلعی‌های متعدد که حاصل قشر نمکی ضخیم و تبخیر شدید سطح زمین است، فقط بخشی از ویژگی های منحصر به فرد کویر لوت است.

کویر پاشتری از دیگر جاذبه های بیابان لوت است که سطح این نوع زمین‌ها اینطور به‌نظر می‌رسد که پس از بارندگی زیاد خیس شده و تعدادی شتر روی آنها راه رفته‌اند. هامادا دشت‌هایی از ریگ، شن و پوشیده از خاک‌های ریگی که فاقد گیاه است، تمامی این جاذبه ها سبب شده که امروزه کویر لوت به یکی از مقاصد گردشگری و جزئی از هشت اثر ثبت جهانی استان کرمان تبدیل شود و دریغ که با اینهمه شگفتی و زیبایی منحصر به فرد، عده ای به خود اجازه تخریب این آثار را می دهند و نظارت های نهادهای متولی هم گویا برخلاف ادعاهایی که دارند، آنچنان که باید انجام نمی شود و بازدارنده نیست.

شگفتی گردشگری کویر با تجربه آفرودسواری

شگفتی جاذبه های کویر لوت، شاید در هیچ کجای دنیا مشابه نداشته باشند، اما تمامی این شگفتی ها را می توانید با یک تجربه هیجان انگیز از سفر به استان کرمان در بیابان جهانی لوت مشاهده کنید و فقط یکی از این جاذبه ها کافیست تا آفرودسواران و ماجراجویان کویری را از سراسر کشور و حتی سایر کشورها به این خطه جذب کند.

آفرودسوارانی که با مجوز و یا بدون مجوز به کویر سرازیر می شوند و گاها آسیب هایی به بخش هایی از آن وارد می کنند و کویری که از میلیون ها سال پیش بکر و دست نخورده باقی مانده، با اقدامی مدیریت نشده می تواند رو به تخریب برود.

عده ای از آفرودسواران با مجوز میراث فرهنگی به ماجراجویی می پردازند، این افراد در مسیرهای مشخص شده و با تجهیزات کامل در قالب تورهای قانونی در دل کویر حاضر می‌شوند تا کمترین آسیب متوجه این اثر ثبت جهانی ایران باشد اما در این میان افرادی نیز هستند که به علت ضعف مدیریت یا کنترل ضعیف متولیان، فارغ از دانش به احتمال آسیب به این طبیعت بکر گام به دل کویر می گذارند.

یکی از آفرودسواران کرمانی در گفت و گو با خبرنگار ایرنا عنوان کرد: برای ورود به دل کویر باید حتما دستگاه نقطه یاب، آنتن، جی پی اس و سایر تجهیزات داشته باشید و اگر به صورت لیدر، افرادی را به منطقه ببرید اگر اتفاقی برای آنان بیفتد منع قانونی دارد و باید حتما مجوز داشته باشیم.

وی اظهارداشت: ما با چند خودرو دیگر به عنوان دورهمی و سرگرمی به کویر لوت و آفرودسواری می رویم اما وارد عمق نمی شویم و فقط در فصل کویر، شب ها می مانیم.

این آفرودسوار کرمانی افزود: باید با امکانات کامل بروید، بنزین کافی، لوازم یدکی و آچار با خود داشته باشید تا اگر اتفاقی افتاد بتوانیم خودمان را نجات دهیم؛ امکاناتی آنجا وجود ندارد که حتی گردشگران دارای مجوز بتوانند از آن استفاده کنند، فقط خودت هستی و آفتاب و کویر.

وی تصریح کرد: آخر هفته و تعطیلات معمولا افرودسواران زیادی به کویر لوت می آیند و شهداد هم شلوغ می شود اما آنان که مجوز دارند به عمق کویر می روند برخی ها هم اطراف جاذبه ها خودروسواری می کنند.

یکی دیگر از آفرودسواران نیز در گفت و گو با خبرنگار ایرنا گفت: وقتی کسی از استان های دیگر یا شهرستان ها برای کویرنوردی و یا آفرودسواری به لوت می آید می خواهد هیجان و ماجراجویی بیشتری تجربه کند و به همین خاطر به هرجایی سر می زند.

وی با بیان اینکه تعطیلات نوروز به کویر لوت آمدم و جای خودرو آفرودسواران در مناطق وسیعی وجود داشت بیان کرد: من آفرودسواری را در بسیاری از نقاط طبیعت ایران انجام داده ام اما لذت آفرودسواری در کویر لوت چیز دیگری است و به نظر می رسد که جای نظارت دستگاه های متولی در کویر خالی است.

آفرودسواری محیط زیست کویر را از بین می برد

مدیر روابط عمومی حفاظت محیط زیست استان کرمان نیز با بیان اینکه کویر شهداد جزو مناطق چهارگانه تحت مدیریت اداره کل حفاظت محیط زیست استان کرمان نیست، گفت: کویر این منطقه به علت شوری و دمای بالا در بسیاری از مناطق هیچ پوشش گیاهی و جانوری ندارد اما این موضوع به این معنا نیست که در هیچ کجای کویر پوششی نداریم.

حجت الله مرادی افزود: مجوز آفرودسواری را وزارت میراث فرهنگی صادر می کند و کارشناسان این وزارت نیز باید پایش های لازم را برای صدور مجوزهای آفرود انجام دهند.

وی بیان کرد: کویر از چند حوزه برای ما دارای اهمیت ویژه است، یکی بحث نبکاهای کویر که معمولا در این نبکاها درختچه های گز وجود دارند و این درختچه ها به لحاظ پوشش گیاهی از اهمیت بالایی برخوردارند.

مدیر روابط عمومی حفاظت محیط زیست استان کرمان با بیان اینکه گونه های جانوری در برخی از نقاط کویر ازجمله روباه شنی، انواع حشرات، انواع رتیل ها و پرندگان سفید وجود دارند گفت: از منظر محیط زیست باید سعی شود آفرودسواری در مناطقی که پوشش گیاهی و جانوری دارد، به هیچ عنوان انجام نشود.

وی یادآور شد: اگر میراث فرهنگی برای توسعه گردشگری می خواهد در برخی مناطق آفرودسواری را انجام دهد باید در جاهایی به صورت کنترل شده و در مسیرهای مشخص باشد زیرا در خارج از آن و جاهایی که پوشش گیاهی و جانوری وجود دارد، همین پوشش اندک کویر را نیز از بین خواهد برد.

وی عنوان کرد: امیدوارم وزارت میراث فرهنگی اگر مجوزی برای آفرودسواری صادر می کند در جاهایی باشد که پوشش گیاهی و جانوری وجود ندارند تا به زیست منطقه آسیبی وارد نشود.

پایش کویر

مرادی در پاسخ به این پرسش که آیا پایشی شده که خودروهایی که به مسیرهای مشخص شده می روند، آسیبی به زیست منطقه وارد می کنند یا خیر؟ گفت: میراث فرهنگی اصلا از ما مجوزی نمی گیرد و اگر از ما مجوز دریافت می شد آن را مورد پایش قرار می دادیم اما این امر به این معنا نیست که همکاران ما به این مناطق ورود نمی کنند و گاهی به عنوان مناطق آزاد، این مناطق را مورد پایش قرار می دهیم.

فقط به راهنمایان و تورها مجوز می دهیم

مدیر پایگاه جهانی لوت نیز در این زمینه به خبرنگار ایرنا گفت: فقط به راهنمایان و تورهای با خودرو مجهز به جی پی اس برای سفر به عمق کویر مجوز داده می شود، ضمن آنکه این افراد باید حتما دوره های آموزشی ژئوترویسم را نیز گذرانده باشند.

معین افضلی افزود: مسیرهای گردشگری در عمق لوت تعریف کردیم که آفرودسواران روی همان مسیرها به کویر می روند و بر می گردند و می توان گفت که آسیبی حداقلی وارد می کنند که در حد صفر است و در واقع این سبک کویرنوردی یکسری مزایا و معایب دارد.

وی ادامه داد: افرادی که با خودرو دودیفرانسیل به کویر می روند، آموزش های لازم را گذرانده اند و زباله خود را برمی گردانند، جاهای مشخصی کمپ می زنند و در مسیر تعریف شده حرکت می کنند.

مدیر پایگاه جهانی لوت تصریح کرد: مشکل ما افرادی خارج از تورها هستند که در سفرهای شخصی با خودرو دودیفرانسیل و دارای ظرفیت ورود به عمق لوت به منطقه می آیند و به علت آگاه نبودن به مسیرهای دسترسی، مسیرهای جدیدی را پیمایش می کنند که حرکت آنان در دل کویر ضمن تخریب منظری، پوشش های گیاهی و حیات جانوری منطقه را نیز در معرض خطر قرار می دهد.

از تاثیر آفرود بر گردشگری تا کمبود امکانات کنترل کویر

افضلی گفت: در این زمینه پیشنهاد شد که تمامی خودروهای آفرود در مبادی ورود به لوت از جمله شهرستان های فهرج، بم، شهداد و راور کنترل شوند که در این زمینه فاز نخست را انجام دادیم.

وی ادامه داد: تردد خودروهای دودیفرانسیل در کویر شهرستان‌های فهرج و راور نسبت به شهداد کمتر است اما در صورت تکمیل مبادی ورودی و با تخصیص نیروی انسانی، امکانات و پشتیبانی بیشتر می توانیم آنان را کنترل کنیم.

مدیر پایگاه جهانی لوت خاطرنشان کرد: ظرفیت آفرود در توسعه حوزه گردشگری ورزشی و ماجراجویانه استفاده می شود و در این زمینه آیین نامه ای را وزارت میراث فرهنگی با همکاری فدراسیون اتومبیلرانی تهیه و تنظیم کرده که بر این اساس اکوسافاری(رانندگی در کویر و طبیعت) را به زیرمجموعه میراث فرهنگی تبدیل می کند و این اقدام باوجود ظرفیت های ویژه این حوزه در گردشگری کرمان اثرگذار خواهد بود.

وی افزود: طی این سال ها بحث نقطه یابی، طراحی مسیرهای گردشگری و آموزش نیروهای آفرود انجام گرفته که بخشی از آنها در حوزه وظایف وزارت میراث فرهنگی و پایگاه جهانی لوت است و مابقی باید با کمک دیگر دستگاه ها انجام گیرد.

افضلی ابراز داشت: توسعه گردشگری مختص افزایش تعداد اقامتگاه ها، راهنمایان و تاسیسات گردشگری نیست؛ باید ابتدا راه دسترسی و زیرساخت ها این حوزه تامین شود اما متاسفانه در استان کرمان بویژه حوزه لوت، توسعه گردشگری نامتوازن بوده است.

وی ادامه داد: گردشگری استان کرمان طی این سال ها رشد یافته اما در حوزه زیرساخت‌ها عقب مانده ایم و عمق این کمبود زیرساختی استان در حوزه مخابرات، راه دسترسی و فرهنگ سازی مشاهده می شود که این کمبودها می تواند همه دستگاه ها را دخیل کند.

مدیر پایگاه جهانی لوت در ادامه گفت: می طلبد که مدیریت ارشد استان کرمان برای رشد گردشگری دیار کریمان روی این موضوع تصمیم گیری کند.

وی همچنین به مردم و رانندگانی که به لوت می آیند نیز توصیه کرد که با توجه به کمبود امکانات، بیشتر مراقب باشند و زباله خود را به شهر برگردانند و از کویر حفاظت کنند.