قلعه ناصری ایرانشهر به فرمان ناصرالدین شاه قاجار و توسط استاد حسین معمارباشی کرمانی ساخته شده است. پس از گذر سال‌های بسیار، دیوارهای استوار قلعه همچنان در دل شهر استوار هستند و نگاه‌های بسیاری را مجذوب خود می‌کنند. با ما همراه باشید تا بیشتر درباره قلعه ناصری و پیشینه آن بخوانید.

قلعه ناصری ایرانشهر کجاست؟

قلعه ناصری از مهم‌ترین جاهای دیدنی ایرانشهر به شمار می‌آید و در مرکز شهر واقع شده است. قدمت این بنای تاریخی به دوره قاجار بازمی‌گردد. هرچند فضاهای داخلی قلعه مانند گذشته نیستند و بخش زیادی از آن‌ها تخریب شده‌اند؛ همچنان قلعه ناصری مانند نگینی در میان شهر می‌درخشد. این بنای ارزشمند تاریخی در سال 1375 در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسید. 

آدرس: استان سیستان و بلوچستان، ایرانشهر، بلوار امام خمینی

تاریخچه قلعه ناصری ایرانشهر

با توجه به متون تاریخی، فردی به نام ناصرالدوله فرمانفرما (حاکم وقت ایالات کرمان و بلوچستان در دوره قاجار) به ناصرالدین شاه قاجار پیشنهاد می‌کند که یک قلعه نظامی بزرگ را در فهرج یا پهره (نام قدیم ایرانشهر) درست کنند. ناصرالدین شاه این پیشنهاد را قبول می‌کند و بدین‌گونه عملیات احداث دژ در سال 1264 هجری شمسی توسط یکی از معماران مقتدر و معروف کرمان به نام «استاد حسین معمار باشی کرمانی» شروع می‌شود. بعد از گذشت هفت سال، ساخت قلعه به پایان می‌رسد. در آن زمان این قلعه با نام ناصری یا ناصریه معروف شد.

قلعه ناصری به‌دلیل ناتوانی دولت قاجار در اواخر حکومت این سلسله و اوایل دوره پهلوی، به‌وسیله دوست محمد خان بازکزایی (از حاکمان قدرتمند وقت بلوچستان) تصاحب شد و با نام قلعه دوست محمدخان شهرت یافت. با به قدرت رسیدن رضاخان و استقرار حکومت مرکزی، سپاه دولتی رضاخان پهلوی به فرماندهی تیمسار امان الله جهانبانی، این قلعه را تصرف کرد.

قلعه ناصری ایرانشهر در دوره‌ای به‌عنوان مدرسه مورد استفاده قرار گرفت و در اوایل انقلاب، به‌دلیل رها شدن، کم‌کم به قلعه‌ای متروک و نیمه‌خراب تبدیل شد. متاسفانه حدود 98 درصد معماری‌های فضای داخل در سال 1361 هجری شمسی به‌وسیله بولدوزر تخریب شد و فقط سردر و حصار آن بر جای می‌ماند.

معماری قلعه ناصری ایرانشهر

خشت و گل و آجر از مصالح تشکیل‌دهنده قلعه ناصری ایرانشهر هستند. حصار قلعه در کل 9 برج دیدبانی دارد و دیوارهای آن در روی سطح زمین دارای قطر 4٫5 متر و ارتفاع 7 متر است. این ساختمان وسعتی بالغ بر 36000 متر مربع دارد.

قلعه ایرانشهر بنا به متون باقی مانده، بیش از 150 اتاق شامل مال‌بند، حوض‌خانه، انبار، اصطبل، حمام، سربازخانه، حاکم‌نشین و… داشت. هرچند معماری داخلی قلعه تخریب شده است؛ از زیبایی‌های معماری قلعه می‌توان به آجرنمای تزیینی سردر ورودی و برج‌های آجرکاری شده دو جهت اشاره کرد که دارای انواع طرح‌های رجچینی، دندان‌موشی، هندسی، لوزی، چلیپایی و غیره است. 

نکات بازدید از قلعه ناصری ایرانشهر

به گزارش وب گاه گردشگری کجارو، تنها در ایام خاصی مانند عید نوروز امکان بازدید از فضای داخلی قلعه برای عموم وجود دارد.

اگر به‌دلایلی باید از فضای داخلی قلعه بازدید کنید، با اداره میراث فرهنگی ، صنایع دستی و گردشگری ایرانشهر تماس بگیرید و از مسئولان مربوطه راهنمایی بخواهید.

بهترین زمان سفر به مناطق جنوبی کشور، فصول خنک سال هستند.

پیرامون قلعه بازارچه‌ای جذاب وجود دارد که می‌توانید از آن ماهی و میگو، صنایع دستی، میوه و سبزیجات تازه و... تهیه کنید.

در سفر به نواحی مختلف کشور، از جمله ایرانشهر، به باورها و فرهنگ مردم محلی احترام بگذارید.