بزرگنمایی:
همه ما میدانیم که ایران یکی از کهن ترین کشورهای دنیا است و از دوران کهن خود آداب و رسوم قدیمی و زیبایی به یادگار دارد. شب چله یا شب یلدا یکی از جشن‌های ایرانی با قدمت چندهزارساله است که آداب و رسوم زیبای خود را دارد. در چند سال اخیر این جشن به ورطه انحلال رفته و دستخوش تغییرات و تشریفات بسیاری شده و از شکل واقعی خود خارج شده است. مراقب باشیم که این رسم زیبا را قربانی تشریفاتمان نکنیم.
یلدا هم یلداهای قدیم، خبری از میوه های تزیین شده نبود، خبری از آجیل های هفت رنگ و هفت مدل نبود، اما دلها به هم نزدیک بود، شادی بود و زندگی گرمای بیشتری داشت. بیشتر ما فلسفه شب یلدا را می دانیم. جشن بزرگ باستانی است که در شب اول زمستان برای طی شدن بلندترین شب سال و به دنبال آن بلندتر شدن طول روزها صورت میگیرد. این رسم طی دوران دستخوش تغییرات بسیاری شده است که در زیر در مورد آن میخوانیم.
میزهای یلدا بزرگ شدند و خانواده ها کوچکتر
یلدا بلندترین و تاریک ترین شب اول زمستان است که طبق رسم ایرانیان باستان در این شب تمام اقوام و خانواده دور هم جمع می شدند و با خوردن خوراکی های مختلف و خواندن شعر و غزل مخصوصا شعر های حافظ و شاهنامه تا پاسی از شب را شب زنده داری می کردند. متاسفانه با گذشت زمان سفره های شب یلدا کوچک تر شده و خانواده ها کمتر دور هم جمع می شوند اما در مقابل میزهای یلدا بزرگتر، شلوغ تر و تشریفاتی‌تر شده است. شاید همین تشریفات و تجملات مانع اصلی دورهمی های بزرگ و شاد شده است.
تشریفات شمع آرایی بجای رسم آتش روشن کردن در یلدا
روشن کردن آتش در ایران باستان نمادی از روشنی و خورشید و رفع تاریکی و نحسی اهریمن بوده است. بدین سبب ایرانیان در شب یلدا در محفل گرم خانوادگی خود آتش روشن میکردند. این رسم کم کم به روشن کردن یک شمع بر روی کرسی یا میز شب یلدا تبدیل شد. متاسفانه با رواج تجملات و تشریفات، انواع شمع ها رایج شده است. به نحوی که شمع آرایی بخش مهمی از میز شب یلدا را به خودش اختصاص میدهد.
میوه آرایی بجای رسم خوردن میوه های پر دانه و سرخ
ایرانیان باستان در شب چله با شب نشینی در کنار اقوام و خانواده و خوردن میوه های پر دانه مانند هندوانه و انار و ازگیل و... سعی بر این داشتند تا با توسل بر پر دانه بودن این میوه ها، برکت و باروری را در خانواده خود رواج دهند. علاوه بر این هندوانه و انار به خاطر سرخی رنگ شان نماینده ای از خورشید در شب تصور می شدند. امروزه میوه آرایی و کثرت زیاد میوه ها در میز شب یلدا آنقدر زیاد شده که کسی رغبت به خوردن آنها نمی کند و بعد از شب یلدا بیشتر میوه ها اصراف شده و دور ریخته میشود.
یلدا برون رسم زیبایی که به تشریفات یلدایی تبدیل شده
یلدا برون رسم زیبای گذراندن اولین شب یلدای عروس و داماد و خانواده هایشان در کنار یگدیگر است. در این رسم خانواده داماد هدیه هایی مانند کفش و لباس زمستانی و سینی میوه را تزیین کرده و برای عروس هدیه می آورند. این رسم امروزه آنقدر رایج شده که تهیه و تزیین یلدا برون و تشریفات آن به عنوان یک شغل به حساب می آید. شما کافی است در صفحات مجازی کلمه تشریفات یلدا را جستجو کنید تا ببینید این یلدا برون شامل مواردی مانند؛ خرید پالتو، کیف و کفش و کلاه و شالگردن، گل آرایی، شمع آرایی، میوه آرایی، خرید طلاهای یلدایی به شکل انار و ...، تزیین هندوانه و کدو حلوایی، خرید انواع کیک و شیرینی های مخصوص شب یلدا، دیوان حافظ نفیس، خرید انواع پارچه چادری و دوخته نشده، لوازم آرایشی و بهداشتی و هزاران موردی که شاید هرگز به آن فکر نکرده باشید.
یلدا برون هایی که تشریفاتی شده و تبدیل به یک چشم و هم چشمی بزرگ شده و شاید یکی از موانع ازدواج در کنار هزاران موانعی که هر یک از یک رسم زیبای تبدیل به تشریفات شده سر بر آورده است.
آجیل و تنقلات، شاه نشین میز یلدای عیان نشین ها
با توجه به اینکه نگهداری از میوه ها در گذشته مشکل بود، اغلب میوه ها را در تابستان خشک میکردند و در شب یلدا و زمستان استفاده میکردند. مادر بزرگها تخمه های طالبی را در تابستان خشک میکردند تا برای این شب بو دهند و غالبا لواشک های خانگی و آلبالو خشکه و انواع برگه در کنار ظرف آجیل گردو، توت، بادام، فندق و پسته زینت دهنده میز شب یلدا بود. اما امروز کافیه یه سر به آجیل فروشی ها بزنید قیمت آجیل سر به فلک کشیده و خرید آن برای بسیاری از خانواده‌ها رویایی بیش نیست.
دیگه روی میز یلدای خبری از لواشک خونگی و آلبالوهای نمک خورده مامان جون نیست. همه چیز کارخانه ای شده است. لواشک هایی که برای تیکه کردنشان بچه ها با هم دعوا میکردند، بسته بندی و لقمه ای شده است. همه میگوند اینطوری تمیز تره، بهداشتی تره، اما بچه های قدیم همه سالم تر بودند و کسی میوه خشک پر از مواد نگه دارنده نمی خورد. همه چیز آفتاب خورده و بهداشتی بود.
خاطره هایی که تبدیل به هدیه های گران بها شده
وقتی شب یلدا تمام میشد، خاطره آن شب به یاد ماندنی، شب پر از خنده و شادی، شبی سرشار از صله رحم تا مدتها و شاید تا همیشه در ذهن همه باقی می ماند. اما امروزه با وجود تشریفات و تجملات و بریز و بپاش های فراوان، میزبان برای یادآوری خاطره این شب، هدیه ها و یا به قول خودشان گیفت هایی را تهیه میکند و به مهمان ها میدهد. که خود اینها هم تبدیل به یک چشم و هم چشمی شده است. یکی شمع میدهد، یکی گلدان کوچک میدهد و هر میزبانی به هر شکلی که میتواند سعی بر این دارد تا این شب را برای میهمان های خود بیاد ماندنی کند.
یلدا چه بپوشیم؟
شاید این سوال برای بسیاری از افراد بخصوص خانوم ها آشنا باشد و در ماه آذر دغدغه بسیاری از آنها باشد، به شکلی که اگر سری به خیابانها و بوتیک ها بزنید ویترین بیشتر مغازه ها پوشیده از لباسهای قرمز و سبز است. حتی در این ماه ایونت های بزرگ مخصوص شب یلدا برگزار میشود. مسلما بوتیک ها، مغازه داران، خیاطان، مزون ها و... از این مسئله استقبال و شاید بتوان گفت با تمام توان سوء استفاده میکنند. اما در حقیقت شب یلدا شب شب نشینی و گفتن و خندین و در کنار هم بودن است و اصلا فرقی نمی کند که شما سبز بپوشید یا آبی یا سفید، مهم آن است که همانند گذشته از کنار هم بودن لذت ببرید.
یلدا و شلوغی آرایشگاهها
یکی از عجیب‌ترین چیزهایی که در این هفته دیدم، ترندهای لاک ناخن و یا رنگ موهای یلدایی است. خانومهایی که در صف لاک یلدایی نشسته بودند و یا رنگ موهایشان را سبز و قرمز کرده بودند.
واقعا به کجا میرویم! اینگونه که پیش میرویم تا چند سال آینده چیزی از رسم زیبای یلدا باقی نمی ماند. آنقدر تجملات و تشریفات زیاد میشود که برخی که توان مقابله به مثل ندارند به قول امروزی ها بیخیال یلدا میشوند، عروسها و دامادهای بسیاری بخاطر تکمیل نبودن خرید یلدا برون از هم جدا میشوند و دغدغه چی بپوشیم و چی بخریم و کجا برویم و چه کسی را دعوت کنیم ها آنقدر زیاد میشود که آهسته آهسته، همه ترجیح میدهند یلدا را قربانی تشریفاتشان کنند. یلدا، جشن زیبای شب اول زمستان، شب چله در خطر است. آن را در یابیم.